Obligatoryjnym elementem wyroku rozwodowego w przypadku posiadania przez rozwodzących się małżonków małoletnich dzieci jest również orzeczenie: władza rodzicielska po rozwodzie. Sąd może:
- powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom,
- powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej tylko jednemu z rodziców i tym samym ograniczyć ją drugiemu do określonych praw i obowiązków względem dziecka lub ograniczyć władzę rodzicielską obojga rodziców,
- zawiesić wykonywanie władzy rodzicielskiej w stosunku do jednego z rodziców lub obojga rodziców,
- pozbawić wykonywania władzy rodzicielskiej w stosunku do jednego z rodziców lub obojga rodziców.
Władza rodzicielska po rozwodzie a kontakty rodzica z dzieckiem
W sprawach rodzinnych często dochodzi do utożsamiania pojęcia władzy rodzicielskiej z kontaktami rodzica z dzieckiem.
Władza rodzicielska jest to inaczej ogół obowiązków i praw rodziców względem dziecka. Mają one na celu zapewnienie mu należytej pieczy oraz strzeżenie jego interesów. Z kolei kontakty rodzica z zieckiem dotyczą sposobów spotkań i osobistej styczności między nimi. Ustalenie kontaktów rodzica z dzieckiem jest kwestią niezależną od władzy rodzicielskiej. Zgodnie bowiem z treścią art. 113 § 1 k.r.o.: niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów. W ramach kontaktów z dzieckiem rodzic ma prawo przebywać z nim. W tym:
- odwiedzać go w miejscu zamieszkania,
- zabierać poza miejsce stałego pobytu,
- porozumiewać się, utrzymywać korespondencję,
- korzystać z innych środków porozumiewania się na odległość (w tym korzystając ze środków komunikacji elektronicznej).
Podkreślić również należy, iż prawo do kontaktów z dzieckiem ma również ten rodzic, którego władza rodzicielska została ograniczona, albo który został pozbawiony tej władzy.
Sąd orzekając o zakresie władzy rodzicielskiej bada przede wszystkim dotychczasowy stosunek rodziców do dziecka, ich wzajemne kontakty oraz więź emocjonalną dziecka.
Powierzenie wykonywanie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom
Powierzenie wykonywanie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom może nastąpić wówczas, gdy:
- nie są oni ze sobą skonfliktowani oraz
- istnieje szansa, że będą współdziałać w zakresie dobra ich dziecka.
W takim przypadku każdy z rodziców zachowuje zarówno swoje prawa, jak i obowiązki wobec ich małoletniego dziecka. Natomiast w przypadku, gdy rodzice dziecka pozostają w konflikcie, który uniemożliwia im porozumiewanie się, to wówczas sąd powierzy władzę rodzicielską jednemu z rodziców. Związane jest to z ograniczeniem władzy rodzicielskiej drugiego rodzica. Dotyczy to określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do dziecka. Rodzic ograniczony w wykonywaniu władzy rodzicielskiej będzie miał prawo do współdecydowania w sprawach takich jak np. edukacja, leczenie, wydanie paszportu, wyjazd zagraniczny itd.
Zawieszenie władzy rodzicielskiej
Zawieszenie władzy rodzicielskiej jednego lub obojga rodziców w wyroku orzekającym rozwód może nastąpić w razie przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej, na podstawie art. 110 § 1 k.r.o. Jako przykład przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej możemy wskazać:
- długotrwały pobyt w szpitalu,
- stały pobyt za granicą rodzica,
- czy też odbywanie kary pozbawienia wolności.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej
Pozbawienie władzy rodzicielskiej zostało uregulowane w art. 111 k.r.o., który stanowi, że sąd opiekuńczy pozbawi władzy rodzicielskiej rodziców w sytuacji, gdy władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody albo jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swoje obowiązki względem dziecka.
Przez trwałą przeszkodę uniemożliwiającą wykonywanie władzy rodzicielskiej należy rozumieć taki układ stosunków, który wyłącza możliwość sprawowania przez rodziców władzy rodzicielskiej na stałe. Przykładowo można tu wskazać takie sytuacje, jak:
- pobyt rodzica w zakładzie karnym w celu odbycia wieloletniej kary pozbawienia wolności,
- wyjazd za granicę na stałe przy jednoczesnym całkowitym braku zainteresowania pozostawionym w kraju dzieckiem,
- ciężka choroba nierokująca ustąpienia.
Nadużywanie władzy rodzicielskiej polega na nagannym zachowaniu się rodzica wobec dziecka. Dotyczy to np.:
- stosowania kar cielesnych,
- nadmiernego karcenia,
- zmuszania do nieodpowiedniej pracy,
- czy też nakłaniania do popełnienia przestępstwa.
Rażące zaniedbywanie obowiązków może polegać na:
- całkowitym zerwaniu więzi z dzieckiem,
- braku zainteresowania jego losem,
- wieloletnim nieutrzymywaniu kontaktów z dzieckiem z przyczyn leżących po stronie rodzica.
Rodzic pozbawiony władzy rodzicielskiej
Rodzic, który został pozbawiony władzy rodzicielskiej nie ma prawa decydowania o wychowaniu dziecka, w tym podejmowania decyzji takich jak wybór miejsca zamieszkania dziecka, wybór szkoły, leczenia, wyjazdu za granicę itd., nie ma również prawa zarządzania majątkiem dziecka oraz prawa do reprezentowania dziecka.
Należy w tym miejscu podkreślić, iż pozbawienie władzy rodzicielskiej nie ma wpływu na obowiązek alimentacji rodzica względem dziecka.
Decyzja w zakresie: władza rodzicielska po rozwodzie
Sąd, podejmując decyzję w zakresie władzy rodzicielskiej, bierze pod uwagę stan faktyczny istniejący w chwili wydawania orzeczenia. Dlatego też po jakimś czasie może się okazać, że stan uległ zmianie i wymaga wydania ponownego rozstrzygnięcia w tym zakresie. Orzeczenie w zakresie władzy rodzicielskiej umieszczone w wyroku rozwodowym może zostać zmienione na podstawie art. 106 k.r.o.
Zgodnie ze wskazanym przepisem, jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd opiekuńczy może zmienić orzeczenie o władzy rodzicielskiej i sposobie jej wykonywania zawarte w wyroku:
- orzekającym rozwód,
- separację,
- unieważnienie małżeństwa,
- ustalającym pochodzenie dziecka.
Dobrze jest jeżeli oby dwie strony są w stanie porozumieć się przed złożeniem pozwu o rozwód. Jednak nie zawsze tak jest i dlatego należy korzystać z pomocy adwokata.
Najtrudniejszą kwestią rozwodu są według mnie dzieci. Tylko z obawy przed tym jak zniosą rozwód i komu sąd powierzy prawa rodzicielskie, mnóstwo osób rezygnuje z kontaktu z adwokatem zajmującym się prawem rodzinnym.