Czy można podważyć testament?

Testament stanowi wyraz ostatniej woli spadkodawcy, na mocy którego testator rozporządza własnym majątkiem na wypadek śmierci. Czy można podważyć testament? Niejednokrotnie zdarza się, że  nie tylko okoliczności faktyczne towarzyszące sporządzaniu testamentu ale i sama jego treść nasuwają wątpliwości, czy testament jest ważny.

Formy sporządzenia testamentu

Testament można sporządzić w&nbps;formie pisemnej (własnoręcznie) oraz notarialnie (w&nbps;formie aktu notarialnego). Skuteczny testament może również zostać sporządzony w inny sposób. Spadkodawca oświadcza swoją wolę wobec wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Następnie oświadczenie spadkodawcy spisuje się w protokole. Polskie prawo dopuszcza i uznaje za ważne również testamenty, które zostały złożone w szczególnych okolicznościach. Są to tzw.&nbps;testamenty szczególne, tj. testament:

• ustny,
• podróżny
• wojskowy.

Jednak w tym wpisie skupimy się na testamentach zwykłych. Są to testamenty sporządzone w formie pisemnej i w formie aktu notarialnego.

Czy można podważyć testament?

Przede wszystkim, aby testament własnoręczny został uznany za ważny, musi zostać napisany przez spadkodawcę w całości pismem ręcznym oraz być przez niego podpisany. Dobrze, aby zawierał również datę jego sporządzenia. Jednak brak daty nie pociąga za sobą nieważności napisanego testamentu. Pod warunkiem, że nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu czy do jego treści.

Nieważny będzie także testament sporządzony np. jako wydruk tekstu opatrzony podpisem spadkodawcy.

Testament będzie nieważny, jeżeli został sporządzony:

• w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli,
• pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści,
• pod wpływem groźby.

Jako przyczyny skutkujące wyłączeniem świadomości możemy wskazać: choroby psychiczne, niedorozwój umysłowy czy też przyjmowane leki. Z kolei na swobodę podjęcia decyzji mogą mieć przede wszystkim wpływ sugestie i namowy innych osób. Zwłaszcza, gdy spadkodawca jest od takich osób faktycznie uzależniony.

Z uwagi na to, iż testament ma charakter osobisty oznacza, że nie można go sporządzić ani odwołać przez pełnomocnika. W testamencie można zawrzeć rozporządzenia tylko jednej osoby, dlatego też dokument spisany wspólnie z inną osobą (np. z małżonkiem), będzie nieważny.

Unieważnienie testamentu

Nieważność testamentu powinna zostać powołana w postępowaniu o :

• stwierdzenie nabycia spadku
• uchylenie postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku,
• zmianę postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku.

W pewnych przypadkach istnieje także możliwość wytoczenia powództwa o ustalenie nieważności testamentu.

Domagając się w sądzie unieważnienia testamentu z wyżej wymienionych powodów, trzeba udowodnić, że któryś z nich miał miejsce. Jeśli testament został sporządzony pod wpływem groźby – dowodem w tej sprawie mogą być zeznania świadków. Natomiast brak świadomości może powodować choroba psychiczna a czasami podeszły wiek, choć nie jest to oczywiście regułą. W takim wypadku niezbędnym jest przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego, celem ustalenia u spadkodawcy zdolności testowania w chwili sporządzenia przez niego testamentu.

Bywa jednak przypadki, że osoby pominięte w testamencie niszczą testament, ukrywają lub go fałszują. Wykazanie, że testament nie został sporządzony w całości przez spadkodawcę może wiązać się z koniecznością przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego sądowego grafologa.

Testament notarialny

Niewątpliwie testament notarialny uchodzi za najbardziej „pewną” formę testamentu. Dlatego też jego podważenie jest z reguły najtrudniejsze. Wynika to z tego, iż notariusz sporządzając dokument musi być przekonany o tym, że osoba korzystająca z jego usług jest w pełni świadomości, posiada zdolność do czynności prawnych i nie działa pod wpływem przymusu.
Kancelaria Adwokacka Poznań – Iwona Kęsik-Sójka